İlklerin şehri Beyoğlu

Geçmişten günümüze birçok medeniyete ev sahipliği yapan İstanbul’un gözdesi Beyoğlu, İstanbul'un ilklerinin gerçekleştirildiği özel bir ilçe olarak da önemini koruyor. Tarih boyunca en işlek semtlerden birisi olan ve günümüzde de günlük iki milyona yakın turisti ağırlayan ilçe, birçok yeniliğe öncülük yaptı. İlk belediye binası, İlk tersane, ilk banka, ilk stad ve daha nicesi ilk olarak Beyoğlu’nda kuruldu. İlk tiyatro oyunu burada oynandı, ilk tramvay buradan yola çıktı, ilk ezan burada okundu. Türkiye’nin ilk belediye binası, Şişhane Meydanı'ndaki Beyoğlu Belediyesi’dir. Bina, Edouard Blacque Bey’in 1879-1883 yılları arasındaki reisliği döneminde inşa edildi. Haliç ve tarihi yarımada manzarasına hakim yapının mimarı, İtalyan Giovanni Battista Barborini’dir. 1960'lı yıllarda kaymakamlık olarak kullanılan bina, 1984'ten itibaren yeniden Beyoğlu Belediyesi Başkanlık binası olarak kullanılmaya başlandı.

İstanbul'un ilk camisi

İstanbul'u kuşatmak için yedi yıl boyunca Galata'da kalan Emevi İslam Ordusu’nun komutanı Mesleme bin Abdülmelik Bizans Kralı Leon ile anlaşma yaparak şimdiler de Karaköy Perşembe Pazarı'nda Arap Camii'ni yaptırdı. 1296 yıl önce, İstanbul'un ilk camisi olan Arap Camii'nden ilk ezan sesi yükseldi.

İlk tiyatrolar oradaydı

İstanbul'a gelen ilk tiyatrocular Beyoğlu'nda konaklamayı tercih etmişlerdi. 1881'de gelen ve ilk oyununu 1888'de oynayan Fransız Sarah Bernhardt; 1889'da gelen İtalyan Ernesto Rossi ve 1889 yılında gelerek ilk oyununu Beyoğlu'ndaki Odeon Tiyatrosu'nda oynayan Manuet Sully, Beyoğlu'nun ve İstanbul'un gördüğü ilk tiyatro oyuncularıydı.

Tescilli ilk lokanta

1888’de Karaköy Rıhtımı’nda, “Abdullah Efendi” adıyla açıldı. Lokantanın ruhsatı, Sultan II.Abdülhamid Han tarafından bizzat verildi. 1915’te Beyoğlu’ndaki Rumeli Han’ın zemin katına taşınan lokanta, 1958’den itibaren ise Ağa Camii yanındaki Sakızağacı Caddesi’nde hizmet vermeye başladı. Ahilik Ocağı’nın bir örneği olan asırlık lokanta, günümüze kadar “Ustadan Çırağa” devralınarak geldi.

İlk sinema: Pathe

İlk sinema salonu Pathé, 1908'de, Sigmund Weinberg tarafından Tepebaşı'nda kuruldu. Darülbedayi'nin komedi bölümünde ilk yerleşik sinema salonu olarak hizmet vermeye başlayan Pathé, daha sonra Anfı, Asri ve Ses Sineması adlarıyla seyircilerini ağırlamaya devam etti. İlk film gösterimi, 1896'da İstiklal Caddesi’ndeki Sponeck Birahanesi'nde yapıldı. Lumière Kardeşler'in 1895'te Paris'te gösterdikleri filmin aynısı izleyici ile buluştu. Film gösterimi, canlı projeksiyonlarla günde 4 kez gerçekleştirildi.

Büyük Beyoğlu yangını

Beyoğlu’nda1870 yılında meydana gelen ve “Büyük Beyoğlu Yangını-Harîk-i Kebîr” olarak bilinen yangın İstanbul’da meydana gelen en büyük yangındır. Beyoğlu’nun yeniden yapılanması, düzenli itfaiye taburlarının oluşturulması, yangın sigortasının yaygınlaştırılması, kagir binaların sayısının artması, Şişli ve Nişantaşı gibi semtlerin önem kazanması, bu yangından sonra başlamıştır. Osmanlı Devleti’nde sigortacılık, 1870’teki büyük Beyoğlu yangınından sonra yaygınlaştı.

Elektrikli ilk asansör

Türkiye'nin ilk elektrikli asansör sistemi 1892’de Pera Palace Hotel’de kuruldu. Asansör, Pera Palace Hoteli’nin mimarı Alexander Vallaury tarafından yapıldı. Neo klasik çizgilere sahip asansörün yapımında, dökme demir ve ahşap malzemeler kullanıldı.

İlk tramvay

İlk atlı tramvay, 1871 yılında İstanbul’da 4 hatta çalışmaya başladı. Bu hatlardan biri, Azapkapı-Galata idi. Ardından, Kabristan Sokağı-Tepebaşı-Taksim-Pangaltı-Şişli ve Fatih-Edirnekapı-Galatasaray-Tünel hatları açıldı. Atlı tramvay yerini, 1914 yılında elektrikli tramvaya bıraktı. İlk elektrikli tramvay, Karaköy-Ortaköy arasında hizmete başladı.

İlk banka

Bank-ı Der Saadet, Sultan Abdülmecid döneminde İstanbul'da Galata bankerlerince kurulan ilk Osmanlı bankasıdır. 1847 yılında kurulan banka, yabancı ülkelere kabul edilen poliçeleri yüzünden olan kısa vadeli borcunu ödeyemediği için 1852 yılında kapatıldı. Daha sonra yerine 1856’da Osmanlı Bankası adı altında bir banka kuruldu.

Stadyumun ilki de burada

Taksim Kışlası'nın avlusuna yapılan Taksim Stadyumu, İstanbul'un ilk stadıdır.

Stadyum, 1921-1940 yılları arasında maçlara ev sahipliği yaptı. Türk Milli Futbol Takımı, ilk maçını bu stadyumda Romanya'ya karşı 1923’te oynadı. 1940'ta, Taksim Meydanı'nın düzenlenmesi çalışmasında yerini Taksim Parkı’na bıraktı. 2 ahşap tribünü bulunan Taksim Stadı yaklaşık 8 bin kişi alabiliyordu.

Hava gazı ilki

Sultan Abdülmecid’in kararı ile Dolmabahçe Gazhanesi’nin üretim fazlası havagazı ile 1856 yılında Beyoğlu bölgesine havagazı verilmeye başlandı. Havagazı ile İstanbul’da ilk defa cadde-sokak aydınlatması İstiklal Caddesi (Cadde-i Kebir) aydınlatılarak gerçekleştirildi. Taksim’den Karaköy’e kadar 80 adım aralıklarla döküm direkler dikildi, lambalar asıldı.  Dolmabahçe Gazhanesi’nden boru hatları çekilen gaz ile sokaklar aydınlatıldı. 

İstanbul'un ilk metrosu

Londra metrosundan (1863) on iki yıl sonra hizmete giren ve Karaköy’ü yeraltından Cadde-i Kebir’e (İstiklal Caddesi) bağlayan Tünel, dünyanın en eski ikinci metrosudur. Ticaretin ve bankacılığın merkezi olan Galata'yı Beyoğlu'na bağlayan sokaklardan günde ortalama 40 bin kişinin inip çıktığının tespit edilmesiyle geliştirilen Tünel; 17 Ocak 1875 tarihinde hizmete açıldı. Karaköy ile Beyoğlu arasındaki 573 metrelik mesafeyi 90 saniyede alan Tünelde, günde ortalama 200 sefer yapılıyor.

İlk buharlı gemi

İlk Türk Tersanesi, Fatih Sultan Mehmet Han tarafından 1455’te kurulan Tersane-i Amire’dir. Bugünkü adıyla Haliç Tersaneleri; Haliç, Camialtı ve Taşkızak Tersanelerini kapsar. 1827'de ilk yüzer havuz ve ilk buharlı gemi Taşkızak Tersanesi'nde inşa edildi. 1886’da Abdülhamid ve Abdülmecid adı verilen ilk denizaltı da aynı tersanede yapıldı.

Uçan adam Çelebi

Cezayir doğumlu Türk bilgini Hezarfen Ahmed Çelebi, kuşların uçuşunu inceleyerek yaptığı kanatlarla Okmeydanı’nda ilk denemesini yaptı. 1632’de, kuş kanatlarıyla Galata Kulesi-Üsküdar Doğancılar arasındaki 3 bin 358 metrelik uçuşuyla Türk havacılık tarihine adını yazdırdı.

Galata Kulesi de ilkti

Beyoğlu’nun en önemli simgelerinden birisi olan Galata Kulesi, Bizans İmparatoru Anastasius tarafından, 528’de “Fener Kulesi” olarak inşa edildi. IV. Haçlı Seferi'nde tahrip edilen kule, 1348’de "İsa Kulesi" adıyla Cenevizlilerce yeniden yapıldı. İstanbul Boğazı ve Haliç’in panoramik olarak izlenebildiği Galata Kulesi, 2013'te, UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne dahil edildi.

TOPHANE-İ AMİRE

İstanbul’un fethinden sonra kurulan ilk top döküm merkezi, Tophane-i Amire’dir. 15. yüzyılda kurulan merkez, Osmanlı ordu ve donanmasının askeri topların üretildiği yerdi. Bina, 1850’lerden silah sanayisinin ve silah ticaretinin merkezi oldu. 1992’de Mimar Sinan Üniversitesi’ne devredilen binanın bugün 3 ayrı sergi salonu bulunuyor. Tophane-i Amire Binası,  yurt içi ve yurt dışı sergilere ev sahipliği yapıyor.

BEYOĞLU'NUN İLK ECZANESİ: KANZUK

Beyoğlu’nun ilk eczanesi olan British Pharmacy (İngiliz Eczanesi), 1859 yılında Noel Canzuch tarafından İstiklal Caddesi’nde açıldı. 1932’de, Muhiddin Hüsnü Bey’in satın aldığı eczane, İngiliz Kanzuk Eczanesi adını aldı.  Kanzuk Eczanesi, 1965’te Muhiddin Hüsnü Bey’in vefatından sonra kapandı.

ALİ AVCU