Makedonya Cumhurbaşkanı Corge İvanov, İstanbul’da katıldığı bir konferansta şunu söylemişti. Dünya tarihi boyunca insanların savaş alanları hep ortada kalan kırılma bölgelerinde oldu. İvanov, analizlerini İstanbul’da şu cümleler ile anlatıyordu: “İmparatorlukların uç noktaları, otonom bölgeleri vardır. Merkezi otorite etkin değildir; O yüzden otonom bölgelere bırakılmıştır.
Sürekli çatışma noktaları olurlar. Gizli çatışmalar hakimdir. Pers halısı gibidirler. Kesişme noktaları çoktur. Çöldeki kumlar gibi çok çabuk yer değiştirir. Çünkü toplumlar kadim sınırlarını değil istedikleri sınırları çizmişlerdir”

Dünyanın yeni Suriye'si
Aylar önce Orta Asya’da değişen dengelere işaret eden birçok yorumu ifade etmiş ve değişen bir Asya denkleminden bahsetmiştik. Şunu açık açık söylemiştik, Dünyanın yeni Irak’ı Suriye’si Asya’da olacak diye. Asya’nın tam göbeğinde. Malum bölge Orta Asya. Sovyetlerden ayrılan bölge tam bir cadı kazanı gibi. Sovyet sonrası Orta Asya cumhuriyetleri, karmaşık ve çekişmeli sınır anlaşmazlıkları yıllardır sürüyor. Adeta bölgesel bir kangren var.  Dünyada ‘Eksklav’ toprakların en fazla olduğu bölge burası. Siyasi olarak bağlı olduğu bölgeye coğrafi açıdan bağlı olmayan, bu bölgeler tam bu sorun yumağı bölge ülkeleri arasında.

Fergana'ya dikkat
Bölgenin tarım ambarı Fergana vadisi ise birçok ülkenin topraklarından oluşuyor. Sovyetler zamanında Özbekistan'dan Tacikistan'ı ortaya çıkarmış,daha sonra da Kırgızistan ve Tacikistanın tarım alanı yok diye Fergana vadisinden yer vermiştir. Burası Orta Asya'nın pimi çekilmiş bombası gibi. Savaş sebebidir. Çizilen sınırlar nedeniyle kapanmayacak yaralar açılmıştır.

Taliban üzerinden tüm Asya'da

yenibbir düzen mi kurulacak?
ABD askerlerinin Afganistan’dan çekme kararı ile birlikte Asya’da değişimin adeta pimi çekilmişti. Tek kurşun bile atmadan ülke yönetimini ele alan Taliban, yeni dönemin değiştirici gücü. İşler Asya’da rüzgar tersine döndürülecek gibi görünüyor. Plan bu. Yükselen Asya büyük tehdit dünyanın Batı’sı için. Terör ile terbiye edilecek devletler hizaya getirecek. Terör üzerinden yeniden bir Asya düzeni kurulacak.

Türkler operasyonun tam göbeğinde
Orta Doğu’da hakim güç Araplardı, şimdi ise Orta Asya’da hakim güç Türkler. Yeni dönemde işaret ettiğimiz gibi Türkler üzerinden yepyeni gelişmeleri birlikte görmeye başlayacağız.
 

Çin meselesi

Çin’in ‘Kuşak Yol’ Yeni İpek Yolu projesine karşın ABD, ‘Yeşil Kuşak/ Yol insiyatifini başlattı. İki proje birbiri arasında kesişiyor. Yolları kapanan bir Demir-Deniz İpek Yolu girişimi çok kısa bir dönemde kalp krizi geçirebilir.

Çin’e en çok borçlu olan ülkeler
5. Kırgızistan

20.Tacikistan

23.Türkmenistan

40.Özbekistan
Orta Asya Çin'in

kapital gücünü istiyor
Çin’in hemen dünyaya çıkış noktasında kapı komşusu Orta Asya yeralıyor.  Asya’nın üretim devi Çin, Orta Asya’ya adeta parasıyla girmişti. Orta Asya ülkelerinin Çin’e borç listesi yayınlanmıştı. Çin’e dünyada en çok borçlu olan 5.ülke Kırgızistan olmuştu.Kırgızistan’ın GSYİH’isinin %30’unu Çin’den alınan borçlar oluşturuyor. Orta Asya’da Çin’in borcu bulunan birçok ülke bulunuyor. Tacikistan listede 20.Türkmenistan 23.Özbekistan’ın da 40. olduğu belirtildi.

Çin derinliğini kaybedebilir
Çin’in yıllardır kapital gücüyle yakaladığı Orta Asya derinliği yeni olaylarla kaybedebilir. Afganistan’da yeni bir dönem başladı. Çin Taliban’la işbirliği yollarını arasa da arkadaki oyun çok başka. Afganistan üzerinden Uygur bölgesinde yaşayan birçok akraba topluluklar var. Yeni bir etkileşim başladı. Çin’in parasının olduğu ülkelerde tek tek başlayan karışıklar Çin’in düzenini bozacağa benziyor.  Çin’in Pakistan Gwadar Limanı’nına ulaştırdığı projesi de  mercek altında. Çin'in petrol ithalatının yüzde 85'inin geçtiği Malakka Boğazı'na daha kısa bir güzergah alternatifi oluşturması nedeniyle bu yol stratejik. Pakistan’da da yeni dönemde bir gerginlik bu projeyi de sarsabilir. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Çin'in önümüzdeki üç yıl içinde Orta Asya ülkelerine 500 milyon dolarlık karşılıksız yardım (hibe) sağlayacağını söyledi. Bu adımlar Çin’in bölgedeki konumunu güçlendirmeye yönelik olsa da bakalım nasıl bir olaylar zinciri yaşanacak. Çin’e en borçlu ülke Kırgızistan'da 2020 yılının 4 Ekim'de yapılan seçimlerin sonuçlarını tanımayan 12 siyasi partinin taraftarları başlattıkları protesto gösterileri büyük olaylara neden oldu.  Son olarak Orta Asya’nın liderlik pozisyonunu kendine rol biçen Kazakistan’da büyük olaylar meydana geldi.
 

Türk devletler teşikatlı 'terör' dedi
Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Türkiye ve Özbekistan'ın üye olduğu Türk Devletleri Teşkilatı (TDT), Kazakistan'daki protestolara "terör olayları" dedi. Yani tam dediğimiz gibi terör üzerinden yeni bir düzen mi kuruluyor?. Bu arada gözler diğer Türk devletlerine çevrildi. Rusya yanlısı Lider Lukaşenko Özbekistan’a gözdağı verdi. Belarus Cumhurbaşkanı Lukaşenko  Kazakistan'daki protestocular arasında "teröristler" olduğunu belirterek, "Bu çok tehlikeli bir eğilim. Bunları kimin organize ettiğini ve bunlara kimin liderlik ettiğini anlamamız gerek." dedi. Kazakistan'da yaşananların komşu ülkelere de sıçrama ihtimali bulunduğunu savunan Lukaşenko, "Alınması gereken dersleri öncelikle Özbekistan'ın öğrenmesi gerekiyor. Aldığımız bilgilere göre (Kazakistan'ındaki protestoları organize edenler) gözlerini şimdi Özbekistan'a çevirmiş durumdalar." diye konuştu.

Kazakistan'ı Türk dünyasından çıkardılar
Nezavisimaya Gazetesi, (Rusya) “Rusya, Kazakistan'ı Türk Dünyası zincirinden çıkardı” yorumunu yaptı. Moskova’nın, Orta Asya'daki konumunu güçlendirdiği ifade edilen yazıda şu yorum yapıldı:
“Büyük Turan'ı oluşturma fikri hiçbir yere gitmiyor. Türk olmak, "Türk dünyası"nda olmak demek değildir” Bu arada Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'den Belarus Devlet Başkanı Lukaşenko'ya cevap geldi. Mirziyoyev açıklamasında “Kazakistan'da yaşanan olaylar Özbekistan'da tekrarlanmaz. Herhangi bir tehdide yeterli şekilde yanıt vermek için gerekli tüm potansiyele ve güce sahibiz" dedi.
 

Kazakistan olaylarının perde arkası
Kazakistan’daki göstericiler tarafından dile getirilen en önemli taleplerinden biri Çin'in ülkedeki nüfuzunun azaltılması idi. Göstericiler Çin’in ekonomik kuşatmasının önüne geçilmesini istediler. Ayrıca Doğu Türkistan'daki Kazak Türklerine yaptığı zulümlere tepki gösterilmesi istendi.
Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev Çin ile ilişkilere belli bir mesafe koymak isteyen bir lider görünümü verdi. Görevi devraldıktan sonra, Batı ile daha sıcak ilişkiye dayalı bir dış politika yürütmeye başladı.  Olaylar sonrası sembolik sayıdaki Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) askerinin daveti ile ulaşılmak istenen hedeflerden biri, başa çıkılamayacak büyüklükteki bir dış güce mesaj mıydı? Rusya için de gelecekteki en büyük tehlike Çin'dir. Uzak olmayan bir zamanda ABD ile Rusya'nın Çin'e karşı ortak hareket etmeleri son derece doğal karşılanmalı. Birlikte Asya’da yaşananları izlemeye devam edeceğiz.