Geçmişi sorgulamak gelecekten endişe duymamızdır. Geçmiş dün olurken gelecek bugün ve yaşanmamış günler demektir.
Yaşanmamış günlerin güzel ve mutlu olması için geçmişte yaşananların çetelesi tutulup nerede ne yapıldı hatalar nelerdi bilinmesi gerekir.
Hani geçen gün seçim olmuştu sandık kurulu üyeleri ve müşahitler ellerindeki kâğıda çizik atıyorlardı ya işte onun gibi bir şey çetele.
Dün kim ne yapıyorsa birileri bunların çetelesini tutar.
Hani ibadet hanelerde cübbeleriyle mihraba çıkarak müminlere/dinleyicilere doğrudan iyiden ve güzelden bahsedip kitaplarda yazılan gibi iyiler sağ tarafa kötüler sol tarafa yazılır der gibi çetele     tutulur. 
Kişi ya da vakanüvisler/tarih yazıcıları tarihe not düşenler buna çetele denir. Düşülen not bellidir, iktidar kim ise yazıcı ona göre yazar. Tabiri caiz ise “at sahibine göre kişner” denir. 
Geçmişi sorgulamak gerek “ama nasıl”? 
İşte sorun burada.
Dün sen iktidara gelirken devir teslimde ne yapıyordun?
Hatta geçen seçimlerde “rey” kullanma saati bitmeden kutlama yapanlara ne demeli?
Ya da seçim kurulunun açıklamaları olmadan kendini seçilmiş ilan edene ne demeli?
Ülkemizin içinde bulunduğu sistem eksikliklerine rağmen saray ve sırça köşklerde doğup büyüyenler değil sıradan hatta baraka da doğup büyüyenlerinde seçme ve seçilme hakkı 1923 den sonra sahip olduğu bir gerçek. Bu nedenle süresi belli saraylarda oturma ve yöneticilik yapma hakkı olduğunu mevcut yöneticilerin şahsında da görmekteyiz.
Seçimler dönemsel olup seçilenler bulundukları makamın kalıcı evladiye ya da miras olmadığını gayet iyi bilir. 
Seçimle gelinen makamlara yine seçimle gidilir.
Seçimle gelinen yerler ateşten gömlek     gibidir.
Buhari’ “hadisler”ini, İbn-i Haldun’un “Mukaddime”sini “sahabelerin” belge ve notlarından yararlanarak yazmışlar. Halifelik ile ilgili önemli açıklamaları olmuş ve diyorlar ki, “ Halifelik ilk dönemlerinde seçimle belirlendiği, sonrakilerin ise kılıç gücüyle kendilerini Halife saydıklarını, bunların gerçek halife olmayıp sözde halifedir”. 
Geçmişi sorgularken bize gösterilen hoşgörüyü ve saygıyı bizde sonrakilere göstermemiz gerekir. Yoksa “rap bana hep bana” dersek aldıklarımızı taşıyamaz yediklerimizi hazmedemeyiz. 
Yoksa akşamları günahlardan arınmak için okunan dualar, kurbanda kesilip dağıtılan hediyeler ile arınmış olmayız babamın dediği gibi “dünya malı dünya da kalır, sen yaptıklarınla anılırsın”.