Batıyor batmıyor

SELVİ SARITAÇ - İBB Meclis toplantısı, Saraçhane'deki İBB Binası Meclis Toplantı Salonu'nda Meclis 1. Başkanvekili Zeynel Abidin Okul başkanlığında gerçekleştirildi. Denetim Komisyon Raporu'nun okunduğu toplantıda konuşan Komisyon Başkanı Muhammet Kaynar, İETT ve İSKİ’nin durumunun vahim olduğunu söyledi. Kaynar, İETT'nin 2019 yılı sonu itibarıyla 725 milyon 942 bin TL olan borcunun, 2022 yılında 7 milyar 185 milyon TL'ye yükseldiğini, devir edildiğinde dış mali borcu bulunmayan sadece 350 milyon TL iç mali borcu olan ve devasa yatırımlar yapan İSKİ’nin ise 31.12.2022 tarihi itibariyle 13 milyar 757 milyon TL borçlu hale geldiğini belitti. Kaynar, “İSKİ’nin toplam borcunun 2021 yılına göre 2022 yılında yüzde 160,03 artmıştır” dedi. Denetim Komisyonu tarafından sadece İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve bağlı kuruluşları olan İSKİ ve İETT’nin “gelir ve giderleri ile işlemleri”nin bir kısmının denetlendiğini, raporun belediyeye ait şirketlerin denetimini kapsamadığını ifade eden Kaynar, 2022 yılında; 58 milyar 941 milyon TL gelir elde eden İBB’nin, 64 milyar 314 milyon TL gider yaptığını söyleyerek, İBB'ye ait 30 adet şirketin bütçesinin de harcamalara dahil olmadığını belirtti. 

91 milyar nerede?

“Peki bu 91 milyar TL ile ne yapıldı?” diye soran Kaynar, konuşmasına şöyle devam etti; “2022 yılı bütçesinde, Merkezi İdareden İBB’ye gelen pay toplam 43 milyar 129 milyon TL tahmin edilmesine  rağmen, 50 milyar 750 milyon TL gelmiştir. Yani İBB’nin 2022 yılındaki gelirinin yüzde 86,1’i Merkezi İdareden alınan paylar oluşturmaktadır. Diğer gelirlerinin tüm gelir içindeki payı ise sadece yüzde 13,9'dur. Oluşturulan algının aksine, merkezi bütçeden aktarılan pay azalmamış arttırılmıştır. İBB’nin 2022 yılı yatırım harcamalarının toplam miktarı 26 milyar 823 milyon TL olarak  gözükmekte. Ancak “yatırım harcamalarını” gösteren 06. Ekonomik Kodlu “Sermaye Giderleri” ödeneğindeki yevmiye hareketlerinin incelendiğinde; Resim, heykel, tablo alımları, basılı yayın ve kitap alımları, yazılım ve lisans sistemleri teminleri, proje hazırlama giderleri gibi harcamaların da sermaye giderleri ödeneği kullanılarak bütçeleştirildiği görülmüştür. Ak Parti döneminin yatırım harcaması ortalaması yüzde 55 iken, 2019 yılında yüzde 40.62, 2020 yılında, yüzde 34,53, 2021’de yüzde 34,36 olarak gerçekleşmiştir.”

Borç limiti aşıldı

Kanuna göre, İBB’ nin 2022 yılı için borçlanabileceği miktarın 61 milyar 499 milyon 723 bin TL’yi aşmaması gerekirken mevcut borç stok tutarının 31 Aralık 2022 tarihi itibariyle 82 milyar 75 milyon 422 bin TL olarak gerçekleştiğini ve yasal sınırın yüzde 33,45 oranında aşıldığını ifade eden Kaynar, “Kanunda belirtilen limitler aşıldığı için belediye borçlanamaz hale gelmiştir” dedi. Belediyeden 21 bin kişinin işten çıkarıldığını, 53 bin kişinin ise işe alındığını söyleyen Kaynar, “Şirketlerde, işten çıkarılan işçilerle ilgili bilgileri komisyona vermediler. Mecliste soruyorsun bilgi vermiyorlar, Denetim Komisyonu soruyor bilgi vermiyorlar. Sonra da biz o kadar işçiyi işten atmadık, o kadar işçi almadık diyorlar.  Hani şeffaf olacaktınız. Neyi saklıyorsunuz? Bugünlerde “sana söz” diyenler 2019 yerel seçimlerinden önce “1 işçi bile atılmayacak namus sözü” diyordu.  21 bin kişiyi işten çıkardılar. 53 bin kişiyi de işe aldılar" ifadelerini kullandı.

Yandaşları atıyorlar

İstanbul Büyükşehir Belediyesinin, 30 şirketi bulunduğunu, yönetim kurulu üye sayısının ise 2019 yılında toplam 359 kişiden, 2022’de 486’ya yükseltildiğini de ifade eden Kaynar, “2019 yılına göre 127 yeni yönetim kurulu üyeliği oluşturulmuştur. Öncelikle kamuoyu şunu açıkça bilsin ki; Bu şirketlerin yönetim kurulu üyelerinin tamamı İBB başkanı tarafından atanmaktadır. Belediye meclisinin bu konuda hiçbir inisiyatifi bulunmamaktadır. Bazı vatandaşlarımız şirketlerin yönetim kurulu üyelerini belirleme yetkisinin başkanda olmadığını zannediyor. YK üyelerinin tamamı Ekrem İmamoğlu ve CHP tarafından belirlenerek atanan kişilerdir. Yönetim ve denetim kuruluna atanan kişileri ve yapılan ödemeleri talep ettik, cevap vermediler. Neyi, niçin sakladıklarını da biliyoruz. Belediye üst yöneticilerini bir tarafa bırakalım, kalan kısmı CHP eski ilçe başkanları, kazanamayan belediye başkan adayları, il yönetim kurulu üyeleri, eski milletvekilleri, hali hazır milletvekillerinin akrabaları, CHP örgütlerinden atanan üyeler, ittifak üyelerine verilen kontenjanlardan oluşuyor. Tamamı da zarar ediyor ve batma noktasında” eleştirisinde bulundu. 

İhaleler pazarlık usulü

4734 sayılı Kamu İhale Kanunundaki temel ihale usulü olan ‘Açık İhale Usulü’nün Kanun’a aykırı gerekçelerle terk edildiğini ve ihalelerin ilan edilmeden, sadece belediyenin davet ettiği firmaların katılabildiği “Pazarlık Usulü” ile yapıldığını belirten Kaynar, 2022 yılında İBB'nin toplam ihale adedinin yüzde 18’inin, İETT’nin ihale adedinin de yüzde 22’sinin “Davet Usulü” ile yapıldığını söyledi. Kaynar, “Açık ihale yapılanlar da tek firmanın katıldığı göstermelik açık ihalelerdir. İhalelerin yüzde 42’si belediye şirketlerine verilmiş, başka firmanın katılması imkansız hale getirilmiş, ihale şartları tek firmaya göre belirlenmiş, tek firmanın katıldığı ve yüzde 1'in altında indirim verilerek yapılan ihaleler. Önce rekabete açık olmayan usullerle, işin gerçek yapımcısı olmayan firmalara yüksek bedellerle ihale edilmiş, daha sonra işi alan firma bu işi daha düşük bedellerle alt yüklenicilere yaptırılmıştır. Böylece, ihale konusu işin yapımına hiçbir katkısı olmayan firmalar belediye ile işi yapan asıl yüklenici arasına girerek haksız kazanç elde etmiş belediyenin işi gerçek yapım bedelinden daha yüksek fiyata yaptırmasına neden olmuştur” dedi. 

Ongun'u eleştirdi

İBB yönetiminde usulsüz işlerin artık kurumsal hale geldiğini de iddia eden Muhammet Kaynar, “İstanbul Genelinde Yapılacak Muhtelif Kültürel & Sanatsal Etkinlikler, Tanıtım Ve Duyuru Hizmetleri İşi” ihalesine, rekabeti engelleyici hükümler sebebiyle tek firmanın katıldığını, 217 milyon 907 bin 400 TL + KDV bedelle ihale edildiğini, sonrasında ise ihale bedelinin yüzde 19,80’ine tekabül eden toplam 43 milyon 152 bin TL + KDV değerinde iş artışına gidildiğini, artış yapılan kalemlerin çoğunluğunun da konser ve dinleti hizmeti için olduğunun görüldüğünü ve toplam giderin 308 milyon 50 bin TL olduğunu söyledi. Kaynar, KÜLTÜR A.Ş.’ye ihale edilen 13 milyon bedelli “Video Çekim ve Film Yapım” işlerinin, KÜLTÜR A.Ş. tarafından MEDYA A.Ş.’ye 11 milyon bedelle ihale edildiğini söyleyerek, “Özetle, İBB’nin işini Belediye’nin şirketi olan KÜLTÜR A.Ş. 13 milyon bedelle alıp, belediyenin başka bir şirketi olan MEDYA A.Ş.’ye 11 milyon bedelle devretmiştir. Bunun anlamı, Belediye şirketi bile belediyenin başka bir şirketine yaptırılan işten komisyon almış. Çok takipçili hesaplar boşuna yapmıyor o paylaşımları. Mezarlıktaki “ibrik” üzerinden kahramana övgü dizen, literatürümüze “başkanın kanını donduran ancak gerçekte olmayan Fazilet durağında binen yolcular” yalanını armağan eden, İsviçre Alplerinin öfkeli sakini Murat Ongun ve onun maharetlerini servise sunanlar nereden besleniyor sanıyorsunuz” dedi. Yapılan ihaleleri incelediklerinde ise en düşük teklifi veren firmanın çeşitli gerekçelerle elendiğini, buna karşılık işin daha yüksek teklif veren firmalara verildiğini örnekleriyle sıralayan Muhammet Kaynar, bazı ihalelerde ise düşük teklif veren firmanın belge eksikliği nedeniyle ihale dışı kalmasına rağmen ihalenin iptal edilmediğini ve birçok ihalede bu durumun tekrarlandığını ifade etti.

DENETİM EVRAKA BAKILARAK YAPILIR

Muhammet Kaynar’a cevap vermek üzere kürsüye gelen CHP’li Denetim Komisyonu üyesi Cemal Sataloğlu, denetim raporunun eksik ve yanlış değerlendirmelerle yapıldığını, rapora muhalefet şerhi düştüklerini belirterek, bazı konuların denetim komisyonun yetkisinde olmadığını, istenen bilgilerin yanlış birimlerden istendiğini ve hatta doğru birimlerin de verilen cevapta belirtildiğini söyledi. İştiraklerin de genelgeye göre denetlenmediğini ancak depremin olduğu günlerde dahi yeni müfettişler gönderdiğini söyleyen Cemal Sataloğlu, yüksek miktarlı ihaleyi alan yüklenicinin işi daha ucuza alt yükleniciye yaptırdığı iddiasının ise külliyen yanlış olduğunu dile getirdi. Ekap'a bakıp yorum yapılamayacağını ifade eden Sataloğlu, “Yüklenicinin işin yüzde kaçını dışarıya, yüzde kaçını kendi bünyesinde yaptırdığını ya da işin yüklenici tarafından hangi kısmının nasıl yapıldığını bilmeden yorum yapılamaz. Denetim evraka bakılarak yapılır. Bu söylem sadece bir dedikodu olarak kalır” dedi. Yaklaşık maliyetinin üzerinde verilen ihalelerle ilgili açıklama yapan Sataloğlu ekonomik krize dikkat çekerek, “Döviz kurunun nereden nereye geldiği belli ama nerelere gideceği belli değil. Sanki İBB bu artışlardan hiç etkilenmiyor, bu fiyat artışlarının ona bir maliyeti yokmuş gibi bir algı oluşturularak yorumlar yapılıyor. Fiyatları tutamayan sizsiniz. Enflasyonu tutamayan sizsiniz. Bunu eleştiri konusu yapanda sizsiniz. Yaklaşık maliyetin belirlenme tarihi ile, ihale tarihi arasında 6 ay fark var. Bu süre içinde dolar kuru 8,68'den 13,40’a çıkıyor. Verilen örneklerde yaklaşık maliyet tarihleri ile ihalenin yapıldığı tarih arasındaki enflasyon artışları dikkate alınmamıştır. Bu dönemde ön görülen miktarı belirlemek zordur. Bunu neden dikkate almadan yorum yapıyorsunuz. İBB’nin 2022 yılında 58 milyar 941 bin lira gelir elde ettiğini, 64 milyar harcama gerçekleştirdiğini belirten Sataloğlu, maliyet artışlarına rağmen idarenin bütçeyi uygulamada başarılı bir yönetim sergilediğini ifade etti.