George Orwell’in eserlerini okumuş veya en azından adını duymuşsunuzdur… 20. Yüzyıl İngiliz edebiyatının önde gelen yazarlarından… ‘Bin Dokuz Yüz Seksen Dört‘ adlı romanı ve bu romanda yarattığı Big Brother (Büyük Birader) kavramı ile tanınır… Orwell derki… ‘Bir savaşı bitirmenin en hızlı yolu onu kaybetmektir‘… ABD’nin Afganistan'da yaptığı gibi… Ama sorun şu… Bir savaşı kaybetmek, nadiren tatsızlığı arkanızda bırakıp, uğraşmayı tercih ettiğiniz şeylere geçmeniz anlamına gelir. Bunun yerine, bir savaşı kaybederseniz başka, daha büyük sorunlarla, belki de başka savaşlarla karşılaşabilirsiniz… Bunu daha önce defalarca gördük…
* * * *
Kabil düştü… ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Kabil'in düşüşü hakkında ‘Burası Saygon değil‘dedi… Ama bundan sonra ne olacağını kimse kestiremiyor… Çok bilinmeyenli denklem gibi… İzlediğiniz herhangi bir ABD yapımı dizi ya da filmde ‘Vegas’ta olan Vegas’ta kalır‘ sözünü de büyük ihtimalle duymuşsunuzdur. Bu söz, kumarhaneleriyle ünlü, son derece şaşaalı bir gece hayatı olan Las Vegas için bir reklam ajansı tarafından ortaya çıkarılmış bir slogan… Bu slogan Kabil veya Afganistaniçin geçerli değil… Yani ‘Afganistan’da/Kabil’de olan Afganistan’da/Kabil’de kalmayacak‘…
* * * *
ABD, ezici hava gücüne, çok sayıda mükemmel birliğe, sınırsız mali desteğe rağmen, Kabil’den gidiyor… Bu ABD'nin güvenilirliğine, jeostratejik kaldıracına da telafisi güç bir darbe vurdu… Amerika'nın askeri gücünün sınırları konusunda bir ders oldu… Teknolojik üstün bir gücün zafere benzeyen nihai bir sonuç elde edemeyebileceği görüldü… Kalıcı bir başarı için iyi silahlanmış olmanın yetmediği, asgari düzeyde olsa bile yerel siyaset, tarih ve kültür anlayışı gerektiği de görüldü… 
* * * *
ABD, Afganistan‘ı demokrasiye inancı olmayan, ortaçağ görüşüne sahip, bir istihbarat servisi tarafından desteklenen düzensiz bir güce teslim etti… Dünya medyasında uçağın tekerleklerine tutunan çaresiz Afganların görüntüleri yavaş yavaş kaybolurken, ülkedeki trajedi giderek artacak. Yoksulluk, nüfus artışı, iklim değişikliği gibi faktörlerin de etkisiyle muhtemelen bir bataklığa doğru sürüklenme ihtimali yüksek…
* * * *

Afganistan dünyanın en fakir ülkelerinden biri…  Ancak 2010’da, ABD askeri jeologlarının hazırladığı rapora göre, yaklaşık 1 trilyon dolar değerinde maden yataklarına sahip… Afganistan tahminen 1,4 milyon ton nadir toprak elementine de sahip… Dünyanın en büyük lityum yatakları da orada… Lityumşarj edilebilir pillerde, hayati önem taşıyan diğer teknolojiler için çok önemli… Ancak dünyada kıt bulunan bir bileşen… 2010‘da ABD Savunma Bakanlığı'nın Afganistan'ı ‘lityumun Suudi Arabistan'ı‘olarak tanımladığı söyleniyor… 
* * * *
‘İmparatorluklar mezarlığı‘ da denilen Afganistan’da yaşananları analiz öyle sanıldığı gibi pek de kolay değil… Örneğin, ABD’nin bir planı var mı… Cevaplar muhtelif… ‘Dikkat edilmeli. Mutlaka bir planı vardır‘ diyen de var, ‘Hiçbir planı yok, yenildi gidiyor‘ diyen de… ‘ ABD çekilmek için bugüne kadar sayısız plan yaptı. Ancak hem başkan danışmanları hem de Pentagon’daki elitler hep engellendi.  Biden nihayet ‘The END‘ düğmesine basma cesaretini gösterdi‘ diyen de var… Herkesin kendine göre gerekçeleri var…
* * * *
ABD’nin yenmek isteyip de bir türlü yenemediği için kontrol etmek istediği iki ülke Çin ve İran… ABD’nin çekip gitmekle istikrarsız Afganistan’ı, dolayısıyla Taliban’ı Çin’in, İran’ın başına sarmayı planladığı da söyleniyor… Bu yüzden Türkiye’nin Afganistan'da neler olup bittiğine dair doğru saptamalarda bulunması büyük önem taşıyor… Haftaya devam edeceğiz…