Yıpranma Payı Nedir?
Yıpranma payı nedir? sorusunun yanıtı, emeklilik sisteminde önemli bir avantaj sunan bu uygulamanın temel mantığında gizlidir. Bu sistemde, çalışanların fiili hizmet süresine ek olarak belirli günler eklenir ve bu ek süreler hem prim gün sayısını artırır hem de emeklilik yaşını düşürür. Örneğin, 360 gün çalışan bir kişi yıpranma payı sayesinde 420 ya da 450 gün çalışmış sayılabilir.
Uygulama sadece fiziksel değil, psikolojik açıdan da yıpratıcı olan meslekler için geçerlidir. Bu sayede ilgili meslek gruplarında çalışanlar daha erken yaşta emekli olarak dinlenme ve ikinci bir kariyere yönelme şansı yakalar.
Yıpranma Payı Olan Meslekler Hangileri?
Yıpranma payı olan meslekler, özellikle sağlık, güvenlik ve yeraltı işleri gibi tehlikeli alanlarda yoğunlaşır. 2025 yılı itibarıyla fiili hizmet süresi zammından faydalanabilecek başlıca meslek grupları şunlardır:
- Madenciler
- Askerler ve emniyet mensupları
- Gazeteciler
- Sağlık çalışanları (doktor, hemşire, ebe)
- Cezaevi infaz koruma memurları
- Radyasyonla çalışan sağlık ve laboratuvar personelleri
- Demir-çelik ve çimento fabrikası işçileri
Ancak dikkat edilmelidir ki; Nisan 2025 itibarıyla SGK tarafından yapılan güncellemeyle birlikte aşçı, sekreter, çaycı gibi doğrudan risk taşımayan görevlerde bulunan kamu çalışanlarının yıpranma payı hakları kaldırılmıştır.
Yıpranma Payı Nasıl Hesaplanır?
Yıpranma payı nasıl hesaplanır? sorusu, bu sistemden yararlanmak isteyen çalışanlar için büyük önem taşır. Hesaplama, çalışanın bulunduğu meslek grubuna göre değişmektedir. Her yıl için 360 gün çalışılmış sayılırken, bu süreye ek olarak;
60 gün, bazı sağlık ve güvenlik birimleri için,
90 gün, gazeteciler ve bazı savunma sanayi çalışanları için,
180 gün, yeraltında çalışan madenciler için eklenir.
Örneğin, bir sağlık çalışanı yılda 360 gün çalışıyorsa ve mesleği için 60 günlük yıpranma payı geçerliyse, o yıl 420 gün çalışmış gibi kabul edilir. Bu hem prim gün sayısına yansır hem de emeklilik yaşından indirim yapılmasını sağlar.
Yıpranma Payı Ne Zamandan Geçerli?
Yıpranma payı ne zamandan geçerli? sorusunun yanıtı, meslek grubuna göre değişiklik göstermektedir. Genel itibarıyla:
1 Ekim 2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Kanun, yıpranma payı sistemini düzenlemiştir.
Sağlık çalışanları için 3 Ağustos 2018 tarihinden itibaren geçerli olmuştur.
8 Eylül 1999 öncesi göreve başlayanlar için yıpranma süresi tamamen emeklilik yaşından düşülürken, bu tarihten sonra başlayanlar için azami 3 yıl indirim uygulanır.
Bu nedenle, yıpranma payı uygulamasının ne kadar etkili olacağı, kişinin işe başlama tarihine ve meslek grubuna göre farklılık göstermektedir.
Yıpranma Payı Sorgulama – e-Devlet Üzerinden Nasıl Yapılır?
Yıpranma payı sorgulama e-Devlet üzerinden oldukça kolay bir şekilde yapılabilmektedir. Bunun için:
e-Devlet Kapısı üzerinden giriş yapın.
Arama kısmına "Kamu Görevlisi Sigortalıların Fiili Hizmet Süresi Zammı" yazın.
Açılan hizmet ekranında "Yeni Başvuru" seçeneğine tıklayarak işleminizi başlatın.
Bu sistem üzerinden fiili hizmet süresi zammınızın kayıtlara işlenip işlenmediğini kontrol edebilir, eksik ya da hatalı kayıtlar varsa başvuru yaparak düzeltilmesini talep edebilirsiniz. Ayrıca ALO 170 SGK hattı üzerinden de bilgi alınabilir.
