Bir koku duyulduğunda aniden bazı anıların canlanmasını çoğu insan yaşamıştır. Bazen yolda burnumuza gelen kokular, bizi çok başka yerlere götürebiliyor. 18 yaşındayken sadece bir şişe kullandığım bir parfüm vardı ve geçenlerde o kokunun aynısına denk geldim ve o an film şeridi gibi 18 yaşımdaki o parfümü kullandığım zamanlar gözümün önünden geçti. Yani sadece bir koku, yıllar öncesindeki anıları bile hafızamızda tekrardan canlandırabiliyor. Eski sevgililer için de aynı durum geçerli. Kullandığınız parfüm, bir yerde eski sevgilinizin burnuna gelirse eğer, sizinle olan anılarının hafızasında canlanması yüksek ihtimal. Nature Comminication dergisinde yayınlanan bir çalışmaya göre beynimiz, koku ile belli bir zaman ve mekana ait hatıraları birleştirebiliyor ve unuttuğumuzu sandığımız anıları canlandırabiliyor. Yani kokumuz, yaşamımızda ve diğer insanlarla olan anılarımızda önemli bir yer kaplıyor.

Proust etkisini duydunuz mu hiç? Proust etkisi, beynimizde hissettiğimiz her kokuyu direkt olarak hafızasına kaydediyor. O kokuyu ne zaman, ne şekilde, nerede ya da kimin sayesinde hissettiysek, o anıyla ilişkileniyor ve beynimizde kaydoluyor. Bu sebeple kokular bizi anılara götüren en güçlü şeylerden biri olarak hayatımızda yer alıyor. Fransız roman yazarı Marcel Proust’tan gelen Proust etkisinin şöyle bir hikayesi var: Bir gün Marcel, kek yediği esnada kekini ıhlamuruna batırmış ve ortaya çıkan koku büyüleyiciymiş. İşte o an o koku Marcel’i çocukluğuna götürmüş. İşte bu kavram da buradan doğarak koku hafızası ‘Proust Etkisi’ olarak adlandırılmış.

Bu konuyla ilgili Herz ve çalışma arkadaşları Brown Üniversitesi’nde bir deney gerçekleştirmişler. Amaçları, koku tarafından tetiklenmiş hafıza ile amigdala aktivasyonu arasında bir bağlantı olup olmadığını bulmakmış. Katılımcılar bir dizi görsel ve koku uyaranlarına maruz kaldılar. Görsel uyarıcılar, katılımcıların seçmiş olduğu parfüm şişesinin resmini içeriyordu. Koku uyaranı ise yine katılımcıların seçtiği parfüm kokularıydı. Eğer uyaranlardan biri herhangi bir anıyı veya duyguyu tetiklerse, katılımcılardan bunu bildirmeleri istendi. Araştırmacılar, koku uyaranına maruz kalındığında, katılımcıların amigdala ve hipokampus bölgesinin aktivasyonunda ciddi bir artış gözlemlemişler. Koku, katılımcıların anılarını tetiklediği gibi beyindeki duygu ve hafızayla ilgili bölümleri tetiklediği sonucuna varılmış. Daha sonraki bazı davranışsal çalışmalar, kokuların duygusal anıları tetiklemede görsel uyaranlardan daha başarılı olduğunu göstermiş.

İnsanları etkileme gücüne sahip olan parfümler, insanlar arasında bir bağ kurabilme gücüne de sahip. O yüzden en yakışan parfümü bulmak, sık parfüm değiştirmemek ve sabit bir parfüm kullanılması öneriliyor.