Astronotların uzayda nasıl beslendiği aslında hep bir merak konusu olmuştur. Uzaya gönderilen ilk Türk olan Alper Gezeravcı’yı duyduktan sonra kulağıma daha çok geldi bu duyumlar. Acaba şimdi orada nasıl beslenecek, neler yiyecek..? Yerçekimi olmadığından dolayı sıvı içecekleri acaba nasıl içiyorlardı bu astronotlar? Bunlar hep merak edildi. Ben de kaleme almak istedim.

Teknoloji ilerledi besinler de değişti!

1960'ların başında uzayda tüketilen yiyecekler bir ısırık büyüklüğü kadarmış ve bunlar alüminyum tüplere yerleştirilirmiş. Diş macunu gibi uzun tüplerde paketlenmiş yumuşak yiyeceklermiş. Püre kıvamlı besinler de diyebiliriz. John Glenn, 1962'de uzayda yemek yiyen ilk Amerikalı astronot. İlk yediği besin elma püresi olmuş. Yerçekimi olmadığı için toz ve taneli ürünlerin tüketimi zorlaştırıcı olacağından dolayı muhtemelen böyle bir sistem düşünmüşler. Tabii sonra zaman geçtikçe yiyeceklerin ebatları da farklılık kazanmış ve büyümüş. Teknolojinin ilerlemesi ile birlikte daha az yer kaplayan, bozulmayan, tüketimi kolay, sıvı olmayan, besinler düşünülmüş ve hayata geçirilmesi için komut verilmiş.

Dondurarak kurutma yöntemi kullanılıyor

Uzayda en sık kullanılan ve güncel olan yöntem ise: Dondurarak kurutma. Bu yöntemde yiyecekler hızlı bir şekilde dondurulur ve kurutulur. Pişirildikten sonra hızlıca dondurulur ve susuz bırakılıp kurutulur. Bu yöntem ile yiyecekler uzun süre dayanır ve buzdolabında saklanması gerekmez. Dünyada yapılan bu işlemden geçmiş besinler uzaya gönderilir. Tüketecek kişiler ise ya soğuk ya da sıcak su eklenerek kıvamlandırılıyor ve sulu hale getiriliyor. Orada sıcak ve soğuk su temin edebilme imkanı da bulunuyor. Durum böyle olunca tüketmek de kolaylaşıyor. Eğer bu yöntem uygulanmazsa, sulu halde evde yaptığımız tencere yemekleri gibi yani olduğu gibi uzaya gönderilirse bakterilerin üremesi ve yemeğin bozulması kaçınılmaz olurdu zaten. Bunun yanı sıra bazı yemekler ise fırında ısıtılabilir oluyor. Meyve, ekmek ve kuruyemiş gibi yiyecekler direk yenebiliyor. Sıvı besinleri içerken kapalı bir paket kullanılıyor ve ucunda uzunca bir pipet bulunuyor. Böylelikle hiçbir şekilde dış ortam ile teması olmuyor. Bu şekilde pipet yardımıyla etrafa saçılmasından da kurtulmuş oluyorlar çünkü yerçekimi yok. Aynı zamanda etrafa saçılmak istenmemesinin bir diğer amacı ise uzay aracında bulunan aletlere zarar vermemek. Üretim, Tat Testi ve Paketleme Uzay Gıda Sistemleri Laboratuvarı dondurularak kurutulmuş yiyecekler üretiyor ve astronotların menüleri için seçtikleri ürünler paketleniyor. Çok fazla çeşit bulunuyor.

Uzayda besinleri

hazırlama nasıl oluyor?

Dondurularak kurutulmuş yiyecekleri yemek için astronotlar yiyecek paketlerine su sıkıyorlar. Sıcak veya soğuk. Böylece sulu bir yemek tüketmiş oluyorlar. Yiyeceğin lezzetinde de bir değişiklik meydana gelmiyor. Meyve gibi bazı dondurularak kurutulmuş yiyecekler kuru olarak da yenebiliyor. Geniş çaplı bakıldığında dünyada yediğimiz yiyeceklerin çoğu uzayda da yenebiliyor. Uzay mekiklerinin içinde astronotlar ayrıca çeşniler de kullanabiliyor. Lezzetlendirmek için ketçap, hardal ve mayonez olabiliyor. Baharatlar da oluyor. Ancak bu baharatlara daha sonrasında sıvı ekliyorlar uçuşmaması için. Aksi halde ağza ve buruna kaçabilir. Ekipmanlardaki delikleri tıkayabilir. Örneğin: havalandırma delikleri.

Kaç öğün tüketiyorlar?

Genelde günde sabah, öğle ve akşam olarak 3 öğün besleniyorlar. Besin çeşitliliği oldukça fazla. Et, tavuk, meyve, kuruyemiş, fıstık ezmesi, tavuk, deniz ürünleri, şekerlemeler, kek ve çikolata vb. gibi birçok yiyecek türü arasından seçim yapılabiliyor. Önemli kriter bunların kuru olması. İçecek seçenekleri arasında ise kahve, çay ve meyve suyu bulunmaktadır. Astronotlar yemek yediklerinde genelde tepsi üzerinde yerler ama bu tepsiler kucağa sabitlenir biçimdedir. Tepsi üzerinde bulunan mini tabaklar da öyle.

SÜPER BESİN: SPİRULİNA

Spirulina, mavi-yeşil alg olarak bilinen yüzde 70 oranında protein içeren bir yosun türüdür. A, B, C, D ve E vitaminlerince zengindir. B12 içerdiği için de bitkisel bir protein deposu diyebiliriz. Bu aynı zamanda vejetaryenlar için de destek besin görevi görüyor. Spirulinanın NASA astronotları tarafından uzay görevleri sırasında tüketilen besin maddesi olduğu biliniyor. Astronot besini olarak da kayıtlara geçen bu süper besin Türkiye’de Sakarya Üniversitesi bünyesinde de yetiştiriliyor. Yurt içi yurt dışı pazarlaması yapılıyor. Astronotların yemeklerine katılabiliyor. Sakarya Üniversitesini gönülden tebrik ediyorum.

İŞTAH ETKİLENİYOR MU?

Günlerce, haftalarca ve hatta aylarca uzayda bulundukları sürece aynı besin tüketimi başa saracağı için bu tatsız durumlar doğurabilir. Gerek sıkılganlık gerek yerçekimi olmadığından belirli bir süre sonunda ağızda oluşan tat kaybı ve değişikliklerinden dolayı adapte olmak zorlaşabilir. Yeteri kadar yemek yiyememe durumunda kilo kaybı ve beslenme yetersizliklerine yol açabilir.

Uzayda bile önemli!

Sağlıklı beslenmek uzayda da önemlidir. Sağlıklı menüler ile astronotların uyum sağlamasının daha kolay olabileceği düşüncesindeyim. Yeterli enerjiyi sağlayabilmek, daha sağlıklı düşünebilmek ve karar verebilmek, bu kararı hayata geçirebilmek için doğru enerjiyi yakalayabilme ve bağışıklığın düşmemesi adına sağlıklı beslenme çok kıymetlidir.

Herkese sağlıklı günler dilerim.