Rus devletine bağlı Wagner paralı gücünün komutanı Yevgeniy Prigojin liderliğindeki bir grup asker Rusya Savunma Bakanlığı silahlı isyan etti. Rusya’da yaşanan siyasi ve askeri kriz Beyaz Rusya Devlet Başkanı Alexander Lukashenko'nun aracılık ettiği bir anlaşmayla sona erdi.

Anlaşmaya Prigojin Rusya'dan ayrıldı ve Rusya Gizli Servisi (FSB), Wagner lideri hakkında başlatılan isyan soruşturmasını kapattı. (Ancak yazıyı kaleme aldığım saatlerde soruşturmanın halen açık olduğu bildirildi.) Anlaşmanın Savunma Bakanı Şoygo ve Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov'un görevden alınmasını ve Wagner'in Afrika'ya taşınmasını kapsadığına dair doğrulanmamış haberler var.

Krizin görünen yüzü olarak Wagner'in kurucusu Yevgeniy Prigojin, Rus ordusunu Wagner'e saldırı düzenlemekle suçlayıp karşı cevap vermek için harekete geçtiklerini açıkladı.Ancak arka planda Wagner’in düzenli ordu birliklerine katılıp hareket etmemesi bulunuyor. Çünkü Rusya’da 12-13 adet paralı asker şirketi bulunuyor. Bun grupların Rus ordusuna katılması için bir süredir sunulan anlaşmaları imzalaması gerekiyordu.
Dolayısıyla Rusya ordusu ve güvenlik servisleri, Prigojin'in isyanını engelleyemedi. İsyanın kökeninde, Rusya'nın silahlı kuvvetleri içinde, Putin'in Ukrayna'nın işgalini nasıl idare ettiğine dair hayal kırıklığı yatıyordu. Zira ABD ve NATO Ukrayna’daki savaşı Rusya’nın içine kadar sokarak savaşını maliyetini ağırlaştırmış ve Rusya’yı tek mermi atmadan askeri ve ekonomik açıdan bölerek ele geçirmişti. Tıpkı yaklaşık 30 yıl önce Sovyetler Birliği’nin dağılması gibi bir senaryo 2023 yılında da gerçekleşmiş oldu.
Prigojin, Telegram kanalından paylaştığı bir videoda, Rus ordusuna başkaldırdı. Ardından kendisine bağlı askerleri Ukrayna'dan Rusya'ya geçirdi. Moskova saatiyle dün 02.00'de Wagner güçleri Rus şehirlerini ele geçirmeye başladı.
Savunma Bakanı ile Genelkurmay Başkanı'na küfürler eden ve Kremlin’de asacağını söyleyen Prigojin, gelmedikleri taktirde güçleriyle birlikte Moskova yürüyeceğini, karşısına çıkan her şeyi yok edeceğini açıkladı. Nitekim dediğini yaptı ve Moskova’ya 200 km yakınlarına kadar geldi.
Cumartesi sabahı Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin televizyona çıktı ve Prigojin'i adını anmadan NATO adına hareket etmekle suçladı. Putin, “Bugün Rusya, neo-Nazilerin ve onların hamilerinin saldırganlığını püskürterek geleceği için çetin bir mücadele veriyor. Batı'nın tüm askeri, ekonomik ve enformasyon makinesi bize karşı yöneltilmiş durumda.”
Yevgeniy Prigojin ve onun 25.000 kişilik Wagner grubu başarısız darbe girişimini takip eden 24 saat içinde, Putin ve Kremlin, neredeyse sessiz kaldı. Hem Rusya'da hem de uluslararası alanda, darbe girişimi ve Kremlin'in buna tepkisi, her şeyden önce Putin tarafından aşırı bir zayıflık işareti olarak yorumlandı. Prigojin askeri başkaldırının ısrarla bir darbe olmadığını vurgulasa da mevcut yönetime karşı silah doğrultmak bir darbe veya başkaldırı yada isyan olarak birbirine yakın anlamlarla ifadesi kaçınılmazdır.
Prigozhin ile Putin arasındaki anlaşmaya Belarus Cumhurbaşkanı Alexander Lukashenko aracılık ettiği bildirildi. Bazı avrupa merkezli haberlere göre, hem Savunma Bakanı Sergei Soygu hem de Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov’un istifa edeceği belirtilirken, şu ana kadar böyle bir açıklama yapılmadı.
Rus medyasında yer alan doğrulanmamış haberlere göre, en az 13 askerin öldüğünü ve Rus ordusunun Wagner'e karşı mücadelede 6 helikopter, bir uçak ve bir KAMAZ kamyonu kaybettiğini ileri sürdü. Yetkililer, Voronej'de 19 evin hasar gördüğünü ve üç sivilin yaralandığını ve Rostov bölgesinde 10.000 kilometrekarelik karayolunun hasar gördüğünü doğruladı. Şimdiye kadar Kremlin'in darbe girişimine/silahlı isyana karşı attığı tek net adım, özel askerlerin Savunma Bakanlığı'nın denetimi altına alacak bir yasanın duyurulması oldu.
Ancak Devlet Duması (parlamento) savunma komitesi başkanı ve eski Savunma Bakan Yardımcısı Andrei Kartapolov, yasa tasarısını duyururken bile Wagner'e karşı olağanüstü uzlaşmacı bir tavır takındı: “Kimseyi gücendirmediler, hiçbir şeyi kırmadılar. . Hiç kimsenin onlardan en ufak bir şikayeti yok. Kim Savunma Bakanlığı ile sözleşme imzalamak isterse imzalayacak. Bilmeyenler için, herkes kaderini seçmekte özgür, başka bir şey yapacaklar” dedi. Kartapolov, Wagner'in yasaklanmasına da karşı çıktı. Sadece Prigojin'in sonuçlarına katlanması gerektiğinde ısrar etti ve "çocuklar ebeveynlerinden sorumlu tutulmamalı" dedi.
Rusya’da Wagner'e ek olarak, son 10 yılda çoğalan birçok paramiliter oluşum var. Birçoğu Ukrayna'daki savaşta merkezi bir rol oynuyor. Buna Çeçenya Cumhuriyeti Devlet Başkanı Ramzan Kadırov komutasındaki yaklaşık 5.000-6.000 kuvvet, tahminen 17.500 Kazak kuvveti ve Doğu Ukrayna'daki Donetsk ve Lugansk Halk Cumhuriyetlerinin ayrılıkçıları tarafından yönetilen iki paramiliter oluşum dahildir.
Bu yapılar büyük ölçüde orduyla entegre olmuş ve silah ve araç-gereçlerinin çoğunu Savunma Bakanlığı'ndan almış olsa da, resmi olarak Savunma Bakanlığı'na bağlı değiller. Ancak Mayıs ayında Bahmut'un Wagner güçleri tarafından ele geçirilmesinin ardından Savunma Bakanlığı, özel askerleri 1 Temmuz'a kadar ordu liderliğinin komutasını kabul etmeye zorladı. Aylardır Rus ordusuna karşı açık ve saldırgan bir şekilde saldıran Prigojin'in ayaklanması, Putin'in Savunma Bakanlığı'nın emrine karşı çıkmasıyla şekillendi.

Rus Nezavisimaya Gazeta, silahlı isyan girişimiyle ülkenin "iç savaşın eşiğine" getirildiğini yazdı ve Prigojin'in ayaklanmasını hükümetin ve devletin zayıflığının ürkütücü bir işareti olarak değerlendirdi.
Wagner’i silahlı isyana götüren şey neydi
Darbenin önemli düzeyde NATO müdahalesiyle hazırlandığı yeterince açık. Ancak darbeyi öncelikle bir CIA komplosunun ürünü olarak tasvir etmek çok yanlış olur. Çünkü Rusya’da var olan gerçek bölünmeleri ve onun politikalarını belirleyen toplumsal çıkarları göz ardı etmek olacaktır.Bu bağlamda NATO ve CIA’nin Rus istihbaratına karşı başarılı bir iş çıkardığından bahsetmemiz gerekir.
Yani Rusya’da İç/Dış istihbarat, Dışişleri, Ordu(Savunma Bakanlığı), Wagner ve Oligarklar arasında yaşanan çekişme Rus devletinin kendi kendisini imha etmesine neden oldu. Bu sonuçla birlikte Ukrayna’dan Rusya’nın; Rusya’dan Putin’in geri çekilişi sürpriz olmayacaktır. Keza bütün dünya Rusya'nın korkunç bir siyasi krizin eşiğinde olduğunu gördü. Evet, belki darbe başarılı olmadı ama darbelerin temel sebepleri var. Ve bu sebepler devam ederse darbenin tekrar kaçınılmaz gözüküyor.

Ayrıca Wagner'in cephe hatlarındaki önemli rolü, Rusya'nın işgali nasıl yanlış idare ettiğinin bir sonucu oldu. Başlangıçta dünyanın dört bir yanındaki çatışmalarda gizlice savaşmak için kurulan Wagner, Putin tarafından Ukrayna işgal planı başarısız olunca Wagner'in adamlarını Ukrayna'ya yeniden yerleştirdi.
Bu bağlamda Prigojin'in darbe girişimi, her şeyden önce, içinden çıktığı Putin rejiminin kendisinin iflasını gözler önüne seriyor. Çünkü Prigojin, Putin tarafından yaratılan ve Rusya başkanının kontrolünü kaybettiği bir Frankenstein canavarına dönüş durumda.
Onlarca yıldır Putin ve Prigojin yakın arkadaştı. Yakın zamana kadar, Rus askeri istihbaratı GRU içinde ortaya çıkan Wagner grubu, Putin'in ve devlet aygıtı içindeki diğer güçlü güçlerin himayesinden yararlanıyordu.
Darbe girişiminden önce, Prigojin'in savaşı yeterince agresif bir şekilde yürütmemekle suçladığı Savunma Bakanı Şoygu'ya yönelik iğneleyici suçlamaları vardı. Wagner'in finansmanının önemli ölçüde kesileceği bildirildi. Bu ayın başlarında Prigojin, Putin'in Wagner'in orduya entegre edilmesindeki talebini kabul etmemişti. Çünkü Prigojin Ukrayna'daki operasyonlarda, sınırlı ölçüde yararlı olsa da, savaşın eğitimli subaylar tarafından profesyonelce yürütülmesine de müdahale etti.
Ayrıca Prigojin darbeyi başlatırken öne sürdüğü NATO yanlısı argümanlar, Prigojin’in batıyla bir şekilde anlaştığı veya temas halinde olduğunu göstermektedir.
Sonuç olarak Putin, Rus ordusu ve güvenlik servislerinin tüm güvenilirliğini ve saygısını kaybetti. Bu bağlamda 2023 sonuna kadar Rusya'da bir tür güç devri görmek şaşırtıcı olmaz.Nihayetinde, hem Putin hem de Prigojin aynı sosyal sınıfı temsil ediyor. Üstelik elit içi savaşta elitler arasında bir kaybeden yoktur sadece mevcudu kullanamamak veya istifade edememektir.
Putin şimdiye kadar sistemin ne kadar savunmasız olduğunu fark etmiş olmalı ve onu düzeltmeye çalışacaktır. Zira İsyanı durdurmakta başarısız olan Rusya'nın seçkinlerinin de zarar görmeden kaçması pek mümkün değil, Putin artık kendi gücüne yönelik tehdidin bilincinde. Bazı güç merkezleri kasıtlı olarak Prigojin'in Moskova’ya kadar olabildiğince ileri gitmesine izin verdi ve sonuçları kendi lehlerine kullandı. Ancakk Putin, Prigojin ve Wagner'e verdiği af sözüne sadık kalırsa, baskı yapıldığında geri adım atacağı mesajı verilmiş olacak. Eğer sözünde dönerse, Rusya ile yaptığı hiçbir anlaşmaya güvenemeyeceği mesajı verilir.

Dolayısıyla Rusya, Ukrayna savaşı cephe değil kendi karargahında kaybetmiştir. Ön safların önümüzdeki günlerde çökmesini bekleyin.