NATO’ya yeni bir genel sekreter bulmak önemsiz bir mesele değil. Ve hiç kimse NATO'nun ortakları arasında bu konuda fikir birliği oluşturmanın kolay olduğunu iddia edemez. Seçim süreci hiç de kolay değil. Elbette NATO Genel Sekreterliği dünyadaki en prestijli işlerden biri, çünkü bu sonunda bir güç meselesi. NATO Genel Sekreterliği görevi, Jens Stoltenberg'in on yıllık görev süresinin ardından sözleşmesinin sona ereceği 1 Ekim'de boşalacak.
* * * *
Doğu Avrupalılar kendi bölgelerinden aday istiyordu, güneyliler ise yine Kuzey Avrupa'dan aday istemiyordu. Bir İngiliz mi? AB ortakları Brexit dolayısıyla kapalı kapılar ardında istemediler. Bazıları zirvede bir kadın istiyordu. Tercihen hükümet başkanı olarak deneyimli biri, ancak Rusya'ya karşı direnişte çok fazla öne çıkmasın. Mümkünse arabuluculuk becerisine sahip ve aşırı egoya sahip olmayan biri olsun. Ekonomik gücünün yüzde ikisinden fazlasını savunmaya harcayan bir ülkeden olsun. Bir sürü yazılı olmayan kriterler.
* * * *
Geleneksel olarak, Genel Sekreterlik görevi üst düzey bir Avrupalı siyasetçi tarafından üstlenilirken, NATO kuvvetlerine liderlik etmekten sorumlu Müttefik Yüksek Komutanlığı askeri görevi üst düzey bir ABD askeri yetkilisine veriliyor. Sonunda bir aday bulundu. Hollanda Başbakanı 57 yaşındaki Mark Rutte‘nin Ekim ayından itibaren Stoltenberg'den görevi devralması bekleniyordu.ABD, Almanya, Fransa ve İngiltere, Hollandalı'ya desteğini açıkça göstermişti. 32 üye devletin üçte ikisi Rutte'ye destek sinyali vermişti.
* * * *
Ancak şimdi Romanya Cumhurbaşkanı Klaus Iohannis de Salı günü adaylığını resmen duyurdu. Gerçekten NATO’nun şefi olma şansı var mı? Transilvanya Saksonyalı bir aileden gelen ve kendisini "etnik Alman ve Romanya vatandaşı" olarak tanımlayan 64 yaşındaki Iohannis'in hamlesini iyi planladığı açık. Adaylığını açıklamasından yarım saat sonra,"NATO'nun geleceğine ilişkin planı"Politicoweb sitesinde yayınlandı. Caydırıcılık ve savunma yeteneklerinin güçlendirilmesi, NATO ortakları arasındaki işbirliğinin yoğunlaştırılması, krizlerin daha iyi önlenmesi, Ukrayna'ya tutarlı destek ve ortak silah üretiminin genişletilmesi gibi öneriler.
* * * *
20 yıldır NATO üyesi Romanya'nın sonuçta bütçede yüzde 2,5'lik bir savunma bütçesi, Ukrayna'ya yoğun askeri ve lojistik destek ve Moskova'ya karşı net bir konumlanma ile puan kazanabileceği söyleniyor. 32 ülkenin oybirliğiyle oy kullanması gerekiyor ve mevcut durumda Mark Rutte'de bu yok: Macaristan zaten Rutte‘ye karşı açıkça karşı durumda ve Baltık ülkeleri de memnun değil. Kendisi de NATO liderliği arzu eden Estonya Başbakanı Kaja Kallas, Rutte'nin bu görevi üstlenen dördüncü Hollandalı olacağını açıkça eleştirdi.
* * * *
Bulgaristan'ın Schengen anlaşmasına katılımı Rutte tarafından engellenmişti.Genel olarak Doğu Avrupa devletleri, Avrupa düzeyindeki önemli liderlik pozisyonlarının hiçbirinin şu anda bir Doğu Avrupalıya verilmemesinden memnun değil. Dolayısıyla durum şimdilik biraz karışmış gibi gözüküyor, her ne kadar ABD, Almanya, Fransa ve İngiltere’nin desteklediği bir adaya karşı seçilmek imkansız gibi görünse de. Gerçi seçim için belli bir mekanizma yok:
* * * *
NATO'nun 32 büyükelçisi kendilerini hazır hissettiklerinde, en uzun süredir görev yapan duayen büyükelçi Hırvat Mario Nobilo'nun ev sahipliğinde "duayenin kahvesi" olarak adlandırılan bir ortamda karar veriliyor. Kararın en geç Temmuz ayında ittifakın 75. yıl dönümü dolayısıyla Washington’da yapılacak zirvede açıklanması gerekiyor. Stoltenberg’in sözleşmesi, Amerika başkanlık seçimlerinden birkaç hafta önce, 1 Ekim 2024'te sona eriyor.Bu, özellikle Avrupa perspektifinden bakıldığında zaten riskli bir zamanlama gibi görünüyor. ABD’nin de Haziran‘da yapılacak Avrupa seçimleri ve Temmuz‘da ittifakın yıldönümü toplantısından önce karar verilmesi için bastırdığı söyleniyor.
* * * *
Görünen o ki Romanya cumhurbaşkanı Klaus Iohannis’nin adaylığı konusunda ABD ile anlaşmaya varılmamış. Muhtemelen ABD'ye karşı bir yükseliş yaşanacak galiba. Iohannis’in adaylığı sürpriz oldu. Ne olacağını kestirmek zor. 2010 ile Eylül 2023 arasında NATO'nun baş sözcüsü olarak görev yapan Oana Lungescu ‘Her şeye karar verilmeden hiçbir şeye karar verilmiş sayılmaz‘ diyor. Galiba haklı. Bekleyip göreceğiz. Fazla bir zaman kalmadı.