Biraz uzaklara gideceğiz. Uzun süredir siyasi ve ekonomik krizlerle boğuşan Latin Amerika ülkesi Arjantin’de 19 Kasım’da iki aday arasında başkanlık seçiminin ikinci turu yapılacak. Peronist ittifakı ‘Union por la Patria/Vatan için Birlik’in adayı şu anki Ekonomi Bakanı Sergio Massa ile 2021’de kurulan ‘La Libertad Avanza/Özgürlük Yükseliyor‘ ittifakının lideri, ülkenin ünlü ekonomistlerinden Javier Milei arasında…

* * * *

Çoğu kişinin pek bildiğini sanmam. Başkanlık sistemine sahip Arjantin 2009’dan beri üç etaptan oluşan farklı bir seçim sistemine sahip. Partilerin adaylarını parti üyeleri değil direk olarak halk seçiyor. Partilerin adaylarını da halk seçtiği için bu sistemin daha demokratik olduğu söyleniyor. İlk turda bir adayın kazanabilmesi için oyların yüzde 45’inden fazlasını alması ya da en az yüzde 40 ile diğer adaylardan 10 puan önde olması gerekiyor. 22 Ekim’deki ilk turda hiçbir aday şartları sağlayamadı. Şimdi en fazla oy alan iki adayla ikinci tura gidiliyor.

* * * *

Başkan adayı Javier Milei ilk kez 2019’da milletvekili seçilip siyasete giren biri. Peso‘nun yerine dolara geçilmesini, merkez bankasının kapatılmasını, her şeyin özelleştirilmesini istiyor. Kendisini "Libertario" (Özgürlükçü) olarak tanımlayan Milei, bu terimin açılımını anarşist, aşırı serbest ekonomi sistemi ve devleti bir kurum olarak halkın sırtında bir yük olarak gören bir anlayış olduğunu söylüyor. Ülkenin büyük ticaret ortakları Çin ve Brezilya’yı eleştiriyor. Seçim kampanyasında yanında taşıdığı en önemli aksesuar ‘Motosierra‘ denilen elektrikli testere. Yeleli saçları ve saldırgan fikirleri nedeniyle ona Leon yani aslan diyorlar.

* * * *

Diğer aday Sergio Massa, kırk yıldır Arjantin siyasetine egemen olan popülist Peronist hareketin ılımlı kanadından geliyor. Her şeyden önce büyük vergi kesintileri ve yaşlılara, yoksullara ve işsizlere yardım ödemeleri vaat ediyor. Onlarca yıldır ülkeye hakim olan ve Sergio Massa'nın da dahil olduğu siyasi hareket Peronizm, tam anlamıyla bir parti değil, bir düşünce biçimi… Son dört devlet başkanından üçü peronistti. 2019 seçimini de peronist Alberto Fernandez başkanlığında merkez sol kazanmıştı.

* * * *

Uzunca bir süre IMF’den uzak duran Arjantin, 2018 yılında, yani merkez sağ başkan Macri yönetiminde IMF‘den 44 milyar dolar borç almıştı. Bu ülkede protestolara neden olurken yaşanan derin ekonomik krizin nedenlerinden birinin bu olduğu söyleniyor. Ekonomik krizin en sert döneminde 2019’da başkanlığı kazanan peronist Fernandez, IMF ile görüşüp borcun bir kısmını Çin Yuanı ile ödemişti. Fernandez, ek IMF anlaşmaları, yüksek enflasyon, yüksek işsizlik, halk desteğinin azalmasıyla Nisan 2023’te yeniden aday olmayacağını açıklamıştı.

* * * *

Seçimi kazanan başkan 2024 Ocak ayında göreve başlayacak. Derin bir ekonomik kriz içindeki Arjantin şimdi zorlu bir seçim atmosferinde. Aşırı sağ retoriğini ekonomik liberallikle harmanlayan Milei, kazanırsa ülkenin dış politika yönünü ABD’ye kıracak. Bu Çin’in artan ekonomik etkisini yavaşlatabilir. Aşırı sağcı olan ve hatta Arjantin’in Trump’ı ya da Bolsonaro’su olarak tanımlanan Milei’nin kazanmasının bölgesel etkisi de önemli. Latin Amerika’daki sol yükseliş ivme kaybedebilir, yerini sağ yükselişe bırakabilir.

* * * *

Ekonomik tartışmalar, söylemler ve vaatler seçimin akıbetini etkileyecek olan ana etkenler arasında. Ancak bölgesel faktörleri de göz ardı etmemek lazım. Latin Amerika’da solun ikinci yükselişi yaşanıyor, ancak solcu liderler popülaritelerini kaybediyor. Arjantin son dönemde BRICS’e dahil olmakla birlikte Çin’le olan ilişkilerini güçlendiriyor. Bu Amerika Birleşik Devletleri’ni (ABD) rahatsız ediyor. Kısaca Arjantin’deki seçim sadece bir ülkeyi değil, bir bölgeyi ve büyük güçlerin Latin Amerika rekabetini etkileyeceğe benziyor.