Bu yazımda Damga Gazetesi okuyucularımıza, Türk devletlerinin yönetim şeklini ve bu yönetim şeklinin toplumda bıraktığı kalıcı izlerin sebeplerini, aşılması zor olan biat geleneğini anlatmaya çalışacağım.

Çok eskiye dayanan bir medeniyetin mirasçıları olan biz Türk’lerin tarihi M.Ö. 220 yıllarına dayanmaktadır.

Büyük Hun devleti kurucusu Teoman Han ile başlayıp günümüze gelindiğinde Türk devletlerinin en sonuncusu olan 17. devlet Cumhuriyet olmuştur.

Bu dünyada yaşayan insanların çok büyük bir kısmı Monarşi ile yönetilmiştir. Monarşinin sözcük anlamı Fransızca “kraliyet” kelimesinden dilimize geçmiştir. Monarşi iktidarın tek bir kişide olduğu düzen anlamına gelir.

İnsanlar, Monarşi’nin başındaki kişi ne kadar adaletli ve yetenekli ise o kadar adaletli ve güzel yaşam sürerken, ne kadar bencil ve yeteneksiz ise toplumu o kadar kötü bir yaşam içinde olmuştur. Bu yönetim şekli yaşadığımız şu anki yüzyıl da incelendiğinde görüleceği gibi, hala onlarca ülkenin yönetim şeklidir.

Burada iktidar bir aileye bağlı olup babadan oğula geçer. İktidar aile içinden seçilir, hatta inanması çok güç olsa da geçmişte bazen bu veliahtlar 5 yaşında karşımıza çıkar bazen 7 bazen 13… Bilgi, beceri, yeterlilik önemsenmeden veliaht olarak atanır. Yeter ki hanedan devam etsin… Hanedanın devam edebilmesinin en kilit noktası ise liderlerin haremlerinin olmasıdır. Çok eşlilik tüm erkeklere serbesttir. Mutlaka erkek veliaht olmalıdır, aksi takdir de yönetim ve taht krizi çıkardı.

Türk milletinin savaşçı, özgürlüğüne düşkün olduğu ve hep liderlerine biat etmiş bir topluluk olduğunu görürüz. Eğitimde ise, dergâhlarda din ve okuryazarlık eğitimi en önemli özelliği olarak karşımıza çıkar. Bu nedenle tarihe bakıldığında Türk boyları en çok devlet kurabilen varlığını mutlaka yaşadığı çağa gösteren bir millet olmuştur.

Sayın tarih profesörümüz İlber Ortaylının da bu konuyla ilgili hoşuma giden bir cümlesi vardır. “Eğer bir dünya tarihi yazılacaksa Türker’den bahsedilmeden bir tarih yazılması asla mümkün değildir “der.

Böylesine uzun bir geçmişe sahip olan bir Türk tarihini bir köşe yazısından anlatmak mümkün olmasa da devam edecek olan yazımla anlatmak istediklerimi siz değerli okurlarım ile paylaşacağım.

Monarşi düzeni içinde iktidar olarak kalmak çok değerli ve çok zor bir durumdur. Gerektiği takdirde en yakınlarını kardeşini hatta oğlunu bile öldürebilirsin. En sevdiğin insanları bir emirle hayatlarına son verebilirsin. Çok asil oldukları için de kendi kanlarından olanları, kanlarını akıtmadan vahşice boğdurarak ya da asarak öldürürken, vezirlerin, paşaların, hainlerin ve diğerlerinin de boyunlarını kılıç ile keserlerdi.

Tek olmazsa olmaz şey iktidarda kalabilmekti.

Osmanlı İmparatorluğu’nda 36 veliaht olmuş. Osman Gazi ve Vahdettin arasında 623 yıl hüküm sürülmüş.  623 yıl süren bir iktidar başarısı dünya tarihinde çok az görülen büyük bir başarıdır.

İçimizdeki bazı insanların “Ben Osmanlı değilim ben Cumhuriyet’çiyim” derken aslında bir anlamda geçmişini tanımadığını, yeterince okumadığını da söylemiş oluyor.

                                  

Biz Türkler geçmişimizi asla yok saymamalıyız. Geçmişimizdeki devletler ve onların yöneticileri ve yönettikleri insanlar bizlerin atalarıdır, farklı olan yönetim anlayışlarıdır. O yüzyılın şartları ve koşulları ne ise onlar yaşanmış yani her topluluk ve atalarımız kendi yüzyılını yaşamış.

Bu yazımda siz değerli Damga okurları ile araştırmamın sonucunu paylaşmak istiyorum.

1-Büyük Hun İmparatorluğu MÖ.220 MS.216    (4 yıl)

2-Batı Hun İmparatorluğu MÖ.48 MS.216          (168 yıl)

3-Avrupa Hun İmparatorluğu 375-469                (94 yıl)

4-Ak Hun İmparatorluğu 420-552                        (132 yıl)

5-Göktürk Kağanlığı 552-745                                (193 yıl)

6-Avar Kağanlığı 565-835                                      (270 yıl)

7-Hazar Kağanlığı 651-983                                    (332 yıl)

8-Uygur Kağanlığı 745-1368                                 (623 yıl)

9-Karahanlı Devleti 840 1212                                (372 yıl)

10-Gazne Devleti 962-1183                                   (221 yıl)

11-Büyük Selçuklu Devleti 1040-1157                  (117 yıl)

12-Harezmşahlar Devleti 1097-1231                    (134 yıl)

13-Altın Ordu Devleti 1236-1502                          (266 yıl)

14-Timur İmparatorluğu 1368-1501                     (133 yıl)

15-Babür İmparatorluğu 1526-1858                     (332 yıl)

16-Osmanlı imparatorluğu 1299-1922                 (623 yıl)

Toplam 4005 yıl Cumhuriyet tarihi hariç Türk devletleri hüküm sürmüş.

17- Türkiye cumhuriyeti 1922-2022-100 yıl

Osmanlı Padişahlarının kronolojik sıralanması

 1-) Osman Gazi (1299 – 1326)                                                    27 yıl

 2-) Orhan Gazi (1326 – 1359)                                                     33 yıl

 3-) I. Murat (1359 – 1389)                                                         30 yıl

 4-) I. Bayezid – Yıldırım Bayezid (1389 – 1402)                     13 yıl

 5-) I. Mehmet (1413 – 1421)                                                       8 yıl

6-) II. Murat (1421 – 1451)                                                         30 yıl

7-) II. Mehmet – Fatih Sultan Mehmet (1451 – 1481)          30 yıl

8-) II. Bayezid (1481 – 1512)                                                      31 yıl

9-) I. Selim – Yavuz Sultan Selim (1512 – 1520)                       8 yıl

10-) I. Süleyman – Kanuni Sultan Süleyman (1520 – 1566-  46 yıl

11-) II. Selim (1566 – 1574)                                                           8 yıl

12-) III. Murat (1574 – 1595)                                                       21 yıl

13-) III. Mehmet (1595 – 1603)                                                     8 yıl

14-) I. Ahmet (1603 – 1617)                                                        14 yıl

15-) I. Mustafa (1617 – 1618 / 1622 – 1623)                             6 yıl

16-) II. Osman – Genç Osman (1618 – 1622)                             4 yıl

17-) IV. Murat (1623 – 1640)                                                      17 yıl

18-) I. İbrahim (1640 – 1648)                                                        8yıl

19-) IV. Mehmet (1648 – 1687)                                                  39 yıl

20-) II. Süleyman (1687 – 1691)                                                   4 yıl

21-) II. Ahmet (1691 – 1695)                                                        4 yıl

22-) II. Mustafa (1695 – 1703)                                                      8 yıl

23-) III. Ahmet (1703 – 1730)                                                     27 yıl

24-) I. Mahmut (1730 – 1754)                                                    24 yıl

25-) III. Osman (1754 – 1757)                                                        3 yıl

26-) III. Mustafa (1757 – 1774)                                                    17 yıl

27-) I. Abdülhamit (1774 – 1789)                                               15 yıl

28-) III. Selim (1789 – 1807)                                                        18 yıl

29-) IV. Mustafa (1807 – 1808)                                                     1 yıl

30-) II. Mahmut (1808 – 1839)                                                   31 yıl

31-) Abdülmecit (1839 – 1861)                                                  22 yıl

32-) Abdülaziz (1861 – 1876)                                                     15 yıl

33-) V. Murat (30 Mayıs 1876 – 31 Ağustos 1876)                  3 ay

34-) II. Abdülhamit (1876 – 1909)                                            33 yıl

35-) Mehmet Reşat (1909 – 1918)                                             9 yıl

36-) Mehmet Vahdeddin (1918 – 1922)                                   4 yıl

623 yıl süren bir aile devleti Osmanlı imparatorluğu

 

Cumhuriyet dönemi yöneticilerimiz.

Mustafa Kemal ATATÜRK 23 Nisan 1920-10 Kasım 1938 (18 yıl)

                                Cumhurbaşkanı

İsmet İnönü               (1923-1937)          Başbakan 13 yıl

Fethi Okyar               (1924-1925)                               4 ay

Celal Bayar                (1937-1939)                               2 yıl

Refik saydam            (1939-1942)                               3 yıl

Ahmet Fikri Tüzer Vekâleten Askeri Darbe             1 gün

Şükrü Saraçoğlu        (1942-1946)                              4 yıl

Recep Peker              (1946-1947                                1 yıl

 Hasan Saka               (1947-1949)                              2 yıl

Şemsettin Günaltay    (1949-1950)                           1 yıl

Adnan Menderes         (1950-1960)                         10 yıl

Cemal Gürsel                (1960-1961) Vekâleten darbe 1 yıl

Fahri Özdilek               Askeri Darbe Vekâleten11       1 Ay

İsmet İnönü                 (1961-1965)                                 4 yıl

Suat Hayri Ürgüplü     (1965-1965)                                 8 Ay

Süleyman Demirel      (1965-1971)                                 6 Yıl

Nihat Erim                    (1971-1972)    Bağımsız              1 Yıl

Ferit Melen                   (1972-1973)                                 1 Yıl

Naim Talu                      (1973-1974)   Bağımsız              1Yıl

Bülent Ecevit                 (1974-1974)                               10 Ay

Sadi Irmak                      (1977-1975)  Bağımsız               4 Ay

Süleyman Demirel       (1975-1977)                                  2 Yıl

Bülent Ecevit                 (1977-1977)                                 1 Ay

Süleyman Demirel        (1979-1980)                             10 Ay

Turhan Feyzi oğlu         (1980-1980)    Askeri Dar        9 Gün

Bülent Ulusu                 (1980-1984)  Askeri Darbe      4 Yıl

Turgut Özal                    (1984-1989)                                5 Yıl

Ali Bozer                         (1989-1989) Vekaleten            9 Gün

Yıldırım Akbulut            (1989-1991)                               2 Yıl

Mesut Yılmaz                 (1991-1991)                               5 Ay

Süleyman Demirel       (1991-1993)                                2 Yıl

Erdal İnönü                    (1993-1993)                              39 Gün

Tansu Çiller                    (1993-199                                    3 Yıl

Mesut Yılmaz                (1996-   )                                       3 Ay

Necmettin Erbakan     (19  997)                                        1 Yıl

Mesut Yılmaz                (1997-1999)                                        2Yıl

Bülent Ecevit                 (1999-2002)                                        3 Yıl

Abdullah Gül                 (2002-2003)                                        1Yıl

Recep Tayyip Erdoğan (2003-2014)                                      11 Yıl

Ahmet Davut oğlu         (2014-2016)                                       2 Yıl

Binali Yıldırım                 (2016-2018)                                       2 Yıl

Recep Tayyip Erdoğan (2014-2023)Cumhurbaşkanlığı dönemi 9 Yıl   

Toplumumuzu tanımalıyız

Toplumumuzu iyi tanırsak var olan sorunlarımızı daha çabuk çözeriz.

Monarşiden ulus kavramına geçişi yaparak, Cumhuriyet’e geçiş bu millete ve insanlığa verilen en büyük koz ve armağan olmuştur. Seçme ve seçilme imkânı veren bu düşüncenin Türkiye’deki mimarı ise Mustafa Kemal Atatürk olmuştur.

Bu zamana kadar 100 yılı bulan bu rejim değişikliğine rağmen tam bir uyum maalesef sağlanamadı. Bu yönetim şekli toplumumuzda karşılığını bulamadı. Sebebi ise bana göre, kurulan bu 16 devletin tamamı monarşi, yani ailelerin kurmuş olduğu devletler halk bu devletlerin içinde bir savaşçı, bir kul ve adeta bir sayıdan ibaretti.

Varlığının bir sayıdan ibaret olduğu ve binlerce yıl bu şekilde yaşayan insanların yüz yılda değişememesi acaba nedendir dersiniz! Türk devletlerini yöneten ve bu yönetimlerde başarılı olanların başarısı, zekâsın da mı yoksa sayısal çokluğundan mı?